U66.351Thủy thũng;R06.1Phù toàn thể- U60.171 Phúc thống; K92 Bệnh khác của hệ tiêu hoá.

Theo YHCT phù thũng phần nhiều do phế hư thì không hóa tinh mà lại hóa thủy, tỳ hư không chế ngự được thủy mà lại bị khắc, thận hư thủy không làm chủ được mà lại đi lung tung (vọng hành), thủy không quy kinh thì tràn ngược lên, cho nên truyền vào tỳ mà vơ nhục bị phù thũng, truyền vào phế thì suyễn thở gấp”.  Sách cho rằng phù thũng nếu do ngoại tà bệnh phát nhanh phần nhiều do “dương thủy”, chữa nhanh.  Nếu do ăn uống, mêt nhọc , bệnh phát chậm nội thương do “âm thủy”. Nếu phù phần trên nên phát hãn, phù phần dưới nên lợi tiểu.

Phù thũng do tỳ dương hư. Bệnh đa phần là do tỳ và thận, nếu do tỳ hư biểu hiện hai chi dưới phù nhiều ấn lõm lâu lên, hông bụng đầy trướng, ăn uống kém, đại tiện lỏng, sắc mặt nhợt, người mệt mỏi, chân tay lạnh, tiểu tiện ít, lưỡi nhợt, mạch trầm hoãn.

Theo YHHĐ phù thũng cũng chia ra 2 loại hình chính là: Viêm thận cấp và viêm thận mãn, ngoài ra còn có biểu hiện Phù tim, xơ gan, phù thiếu dinh dưỡng v.v...

Phép trị: ôn trung kiện tỳ, lợi thủy, tiêu thấp.

Dưới đây là bài thuốc Đông y phòng trị phù thũng, tỳ dương hư.

Bài Thực Tỳ Ẩm

Phương thuốc:

Bạch truật                   12g

Can khương                8g

Thảo quả                     8g

Hậu phác                     12g

Mộc hương                 8g

Đại phúc bì                  12g

Binh lang                     12g

Mộc qua                      12g

Chích thảo                   4g

Sinh khương               3 lát

Phụ tử                         6g

Đại táo                        3 quả

Đây là bài (Thực tỳ Ẩm “Tế sinh phương” gia giảm). Sắc uống chia 2 lần/ ngày. 

Tác dụng: ôn dương kiện tỳ, hành khí lợi thủy… trị thận dương hư phù nề, tiểu ít, đại tiện táo, ngực bụng đầy trướng.

Giải thích bài thuốc:

-Bạch truật, Phụ tử, Can khương, ôn dương kiện tỳ trừ hàn chủ dược.

-Hậu phác, Binh lang, Thảo quả, Mộc hương, Đại phúc bì các vị thuốc đều tác dụng hành khí lợi thủy làm cho tiêu trướng đầy ở ngực bụng giảm, phù nề toàn thân.

-Sinh khương,Đại táo tăng tác dụng kiện tỳ lợi thấp.

Phù do tỳ khí hư trước dùng bài Thực Tỳ Ẩm sau đó phối hợp Bài Sâm Linh Bạch Truật Tán mà trị.

Gia giảm:

-Nếu bụng đầy ăn kém gia thêm trần bì, Đảng sâm.

-Nếu cảm người nóng tiểu vàng gia xa tiền tử, Mao căn.

-Nếu tay chân lạnh nhiều gia Sinh khương bì, Quế chi…

Phụ phương:

+ Phù thũng, tỳ thận dương hư phối hợp Bài (Sâm Linh Bạch Truật Tán “Hòa tể cục phương”gia giảm). Nhân sâm 12g, Phục linh 14g, Bạch truật 12g, Cát cánh 10g, Sơn dược 16g, Bạch biển đậu 16g, Liên nhục 12g, Sa nhân 6g, Ý dĩ 20g, Hoàng kỳ 14g, Quế chi 12g, Phá cố chỉ 12g, Cam thảo 4g. Tác dụng: kiện tỳ hóa thấp, trung.

+ Trị phù thũng do tỳ dương hư phối hợp bài (Toàn Sinh Bạch Truật Tán “Chứng trị chẩn thắng”). Trần bì 12g, Sinh khương bì 14g, Đại phúc bì 12g, Phục linh bì 12g, Bạch truật 12g. Sắc uống. Tác dụng: ích khí, kiện tỳ, tiêu thũng, lợi thủy. Trị phù thũng, tỳ dương hư phụ nữ có thai mà bị phù.

Hình minh họa

Dongyminhphuc.com