Mệnh môn ở trong thận, kinh bạch của nó chạy xuống bàng quang, cùng là biểu lý. Thận chủ tàng tinh, là nguồn sinh phát dục. Thận chủ xướng, tuỷ chứa chân âm mà phối với nguyên dương nên gọi là “Gốc của tiên thiên”. Do lạnh thấp đột nhập, hoặc lao lực sắc dục quá độ, ốm lâu hao tổn tinh khí; đều có thể dẫn đến bệnh. Trên lâm sàng ngoài hàn thấp ngoại cảm và thấp nhiệt bàng quang thuộc thực chứng ra, chủ yếu chia ra 2 loại: âm hư gồm thận âm hao tổn, âm hư hoả vượng v.v... Thận dương yếu, trực tiếp ảnh hưởng đến khí hoá ở bàng quang, thậm chí tiểu tiện không lợi bệnh lý thay đổi, mối quan hệ giữa thận và bàng quang rất là mật thiết.

Đặc điểm điều trị bệnh chứng:

Thận thuộc thiếu âm. Căn cứ biện chứng thương hàn ở lục kinh. Thái dương bị tà, có thể nhân đó chuyển vào thiếu âm..., trở thành bệnh ngoại cảm nặng. Nhưng trên lâm sàng, loại bệnh như vậy ít, thường thì hàn thấp từ ngoài xâm nhập vào mà gây nên đau lưng. Nếu sợ lạnh, rêu lưỡi trắng có thể nói đó là hàn chứng thuộc thực chứng, cách chữa nên tân ôn tán hàn, khử thấp thông lạc, cần phải phân biệt đau lưng do thận hư:

Chứng thận hư có hai loại: âm hư và dương hư. Người âm hư hoả vượng, cách chữa nên dùng thuốc ngọt mát để dưỡng âm khiến âm dịch bổ sung mà hư hoả sẽ lui. Người âm hư thường lạnh, cách chữa nên tân âm trợ dương khiến âm khí bổ sung mà âm hàn tự tan. Con như âm dương đều hư, nên dùng cách dùng bổ âm dương, bệnh tình phức tạp, dùng phương dược nên thận trọng.

Thận chủ đại tiểu tiện: Nếu tiểu tiện không lợi do thận dương không tuyên thông, thủy dịch đọng lại, công năng khí hóa thất thường. Cách chữa nên trợ dương để hóa khí khiến tiểu tiện thông xuống dưới. Nếu đại tiện lỏng không đỡ là do thận dương suy yếu không tiêu hoá được thủy cốc, hậu môn không kín. Cách chữa nên bổ dương để giữ lại làm cho đại tiện khôi phục bình thường.

Thận có liên hệ mật thiết với các tạng phủ khác. Nếu thận âm yếu thì không dưỡng can được dẫn đến can dương, thượng cang, đầu váng mắt hoa, cách chữa nên tư âm để giữ dương. Thận âm không đẩy lên được, tâm hoả vượng lệch nên đêm không ngủ được. Cách chữa nên tư âm để giáng hoả. Nếu ho lâu không khỏi, trên dưới đều tổn thương phế thận âm hư, người gầy sốt cơn, cách chữa nên tư thận để dưỡng phế. Nếu tỳ thận dương suy, nôn mửa ăn ít, ăn xong đi tả. Cách chữa nên ích hoả để kiện tỳ, ốm lâu suy yếu, thông qua chữa thận mà điều lý các tạng khác, có tác dụng nhất định đến chữa bệnh lâu mà không khỏi.

Tóm lại, trên cơ sở biện chứng lý giải tạng phủ, chúng ta cần nắm vững đặc điểm trị biện chứng để ứng dụng cụ thể trên lâm sàng, như vậy tuy phạm vi bệnh nội khoa rộng, chúng ta cần gạt bỏ những gì rối rắm, phân rõ đặc điểm các loại bệnh chứng khác nhau và bệnh lý biến hoá mà định ra phương pháp trị liệu có hiệu quả, không ngừng nâng cao trình độ điều trị.