Theo YHCT phù thũng phần nhiều do phế hư thì không hóa tinh mà lại hóa thủy, tỳ hư không chế ngự được thủy mà lại bị khắc, thận hư thủy không làm chủ được mà lại đi lung tung (vọng hành), thủy không quy kinh thì tràn ngược lên, cho nên truyền vào tỳ mà vơ nhục bị phù thũng, truyền vào phế thì suyễn thở gấp”.  Sách cho rằng phù thũng nếu do ngoại tà bệnh phát nhanh phần nhiều do “dương thủy”, chữa nhanh.  Nếu do ăn uống, mêt nhọc , bệnh phát chậm nội thương do “âm thủy”. Nếu phù phần trên nên phát hãn, phù phần dưới nên lợi tiểu.

   Phù thũng thể âm thủy thấp là do cảm nhiễm thủy thấp. Bệnh phần nhiều  tỳ thận khí hư lại cảm nhiễm ngoại tà. Biểu hiện phù toàn thân, phù nhiều ở bụng và hai chi dưới, ấn lõm lâu lên, tiểu tiện ngắn dắt người nặng nề mệt mỏi, ăn ít, hông bụng buồn tức, lưỡi nhợt, mạch nhu.  

  Theo YHHĐ thủy thũng phần nhiều do Viêm thận cấp và viêm thận mãn. Đồng thời với bệnh phù có biểu hiện: Phù tim, xơ gan, phù thiếu dinh dưỡng v.v...

  Dưới đây là bài thuốc cổ phương gia giảm thường dùng:

   PHÒNG KỶ HOÀNG KỲ THANG

(Kim quĩ yếu lược)

Thành phần bài thuốc gia giảm:

   -Phòng kỷ             40g

   -Hoàng kỳ             40g

   -Bạch truật            28g

   -Cam thảo             20g

Cách dùng: Sắc uống

Tác dụng: Bổ khí, kiện tỳ lợi thủy, tiêu phù.

Giải thích bài thuốc:

Bài thuốc dùng trị phong thủy, thấp tý thuộc chứng biểu hư thấp nặng nên phép chữa là bổ khí, cố biểu, kiện tỳ, lợi thấp. Trong bài:

Phòng kỷ khu lợi thấp thông tý. Hoàng kỳ ích khí cố biểu là chủ dược.

Bạch truật kiện tỳ trừ thấp tăng thêm tác dụng lợi thủy.

Cam thảo kiện tỳ hòa trung.

Gừng, Táo điều hòa vinh vệ.

Các vị thuốc hợp lại phát huy tốt tác dụng bổ khí kiện tỳ lợi tiểu tiêu phù.

Ứng dụng lâm sàng:

Bài thuốc chủ trị chứng phong thủy có triệu chứng ra mồ hôi, sợ gió, toàn thân phù nặng nề, tiểu ít, lưỡi nhợt, rêu trắng, mạch phù và chứng thấp tý, chân tay nặng tê dại.

Trường hợp kèm đau bụng gia Bạch thược, Chế Hương phụ; khó thở gia Tế tân, Ma hoàng để tán hàn giáng khí bình suyễn. Tức nặng bụng, ngực gia Trần bì, Chỉ xác, Tô diệp. Phù nặng phần lưng chân nhiều gia Phục linh, Thương truật.

Phụ phương:

  + Trị phù thũng (âm thủy)cảm nhiễm thủy thấp phối hợp Bài (Ngũ Gia Bì Thang gia giảm). Ngũ gia bì 14g, Đại phúc bì 10g, Hoàng kỳ 14g, Phong kỷ 12g, Phục linh 12g, Quế chi 12g, Cam thảo 6g, Sinh khương 12g, Đăng tâm 6g. Sắc uống. Tác dụng trị chân sưng phù thấp do thủy thũng.

  +Trị phù thũng (âm thủy)cảm nhiễm thủy thấp phối hợp Bài (Phòng Kỷ Hoàng Kỳ Thang “ Kim Qủy Yếu lược” gia giảm). Bạch truật 14g, Hoàng kỳ 20g, Phòng kỷ 12g, Chích thảo 6g, Sinh khương 12g, Đại táo 12g.  Sắc uống. Tác dụng: ích khí, kiện tỳ, lợi thủy, trừ thấp. trị phù thũng, phong thấp, tê mỏi, đau nhức, mồ hôi ra, sợ gió, tiểu không thông, thận viêm mạn tính.

Hình minh họa

Dongyminhphuc.com