-MTDL: Mạch môn dùng củ (thân rễ). Nên chọn củ to bằng đầu đũa, sấy khô có vỏ màu trắng hơi vàng, thịt mềm ngọt, không mốc là tốt, loại cứng vị đắng không dùng. Liều dùng từ 6 – 12g.

-XXDL: Mạch môn mọc hoang và trồng nhiều nơi khắp ba miền.

-TVQK: Vị hơi ngọt, hơi đắng, tính lạnh. Vào Tâm, Phế, Vị.

-CDCT: Nhuận phế, dưỡng âm, ích vị, sinh tân, thanh tâm trừ phiền, nhuận tràng. Chủ trị: Ho khan, miệng khô khát, tân dịch khô ráo, phụ nữ kinh nguyệt ít, thiếu sữa, tiêu khát (tiểu đường) vv...

THÀNH PHẦN HÓA HỌC: Củ chứa ophipogonin A, B, B', C, C', D, D'; ophiopogonone A, B. Trong củ còn có chất nhầy, đường glucose.

PHƯƠNG THUỐC  MẠCH MÔN CHỦ TRỊ:

   - Trị tiêu khát (thể trung tiêu Vị nhiệt): Cát căn 20g, Chích thảo 4g, Mạch môn 14g, Ngũ Vị tử 14g, Phục thần 14g, Sa sâm 14g, Sinh địa 20g, Thiên hoa phấn 14g, Tri mẫu 12g, Trúc diệp 12g. Sắc uống ngày 1 thang. (Mạch Đông Ẩm Tử Gia Giảm).

   - Trị hư lao, âm hư, hỏa vượng, ho lâu ngày: Bạch thược 4g, Đương quy 4g, Hoàng bá 4g, Mạch môn 4g, Ngũ Vị tử 15 hột, Sinh địa 4g, Tang bạch bì 3,2g, Tri mẫu 4g, Xuyên khung 4g. Thêm Gừng 1 lát, Táo 1 trái. Sắc uống. (Mạch Môn Đông Ẩm III – Cổ Kim Y Thống Đại Toàn).

   - Trị viêm Phế quản mạn tính, họng viêm mạn, có hội chứng Phế kèm ho kéo dài, ho khan, Phế hư lao: Mạch môn 20g, Đảng sâm 12g, Bán hạ chế 6g, Cam thảo 4g, Ngạnh mễ 20g, Đại táo 4 quả. Sắc uống. (Mạch Môn Đông Thang).

   - Chữa Phế nhiệt, ho táo bón, mồ hôi ra nhiều: Sinh địa, Mạch môn, Thiên môn, Tang diệp, Đinh lăng. Sắc uống. Công dụng: Trị thiếu máu, suy nhược, liễm hãn. (Sinh địa thang - sổ tay 540 bài thuốc Đông y)

   - Chữa nhiệt thương khí âm, suyễn do hư yếu, mồ hôi nhiều, tổn thương khí âm: Nhân sâm 14g, Mạch môn 14g, Ngủ vị tử 10g. Sắc uống. Công dụng: Bổ Phế, ích khí, liễm hãn, dưỡng âm, sinh tân. (Sinh Mạch Tán)

PHẦN THAM KHẢO:

   - Những người mạch Đại và những chứng nuy súc phải dùng đến Mạch môn vì nó làm cho tâm Phế nhuận thì huyết mạch tự  nhiên thông lợi được ngay. (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển). 

   - Mạch môn và Thiên môn đều có tác dụng dưỡng âm, thanh Phế, nhuận táo, chỉ khái. Nhưng Mạch môn vị hàn, tác dụng tư âm, nhuận táo so với Thiên môn kém hơn. (Trung Dược Lâm Sàng Giám Dụng Chỉ Mê).

KIÊNG KỴ: Ho do ngoại cảm phong hàn hoặc Tỳ Vị hư hàn tiêu chảy không dùng.

Dongyminhphuc.com

Chia sẻ
Lương y: Minh Phúc / Sách Thảo Dược Quý  &  Phương Chủ Trị /  NXB Y Học