Đau Dạ dày do can khí phạm vị thuộc phạm vị Vị quản thống, Tâm vị thống trong Y học cổ truyền, bệnh thường gặp trên lâm sàng. Bệnh phần nhiều do tình chí uất kết, do Tỳ hư mà Can phạm vị.  Theo Đông y “Nếu đau tức vùng thượng vị hông sườn xuất hiện sau khi uất giận căng thẳng do “can khí uất kết nộ thương can”.  Nếu đau sau thượng vị đợt lo nghĩ nhiều, ăn uống kém bụng đầy cầu phân lỏng nát, “do tỳ hư can mà can khắc (phạm) tỳ vị”. Nếu bụng hay đầy đau tăng ấn đau tức, ợ hơi đại tiểu tiện khó vì “ngoại tà”. Phép trị chủ yếu  kiện tỳ, bình can, khai uất thông trệ… Điều dưỡng nếu vì tỳ hư trọng dụng vị bổ tỳ bình can, nếu do tình uất kết sơ can kiện tỳ. Nếu ăn kém trọng dụng vị kiện tỳ. Nếu can tỳ hư thấp nhiệt nên kiện tỳ, khai can uất thanh thấp nhiệt. Dưới đây là phương thuốc chữa chứng đau dạ dày do can khí phạm vị rất tốt.

1 Nếu Can khí phạm vị. Biểu hiện đau sau khi uất giận đau tăng do nên dùng Bài Tiêu giao gia giảm gồm: Sài hồ 12g, bạch thược16g, đương quy16g, Bạch truật 12g, phục linh 16g, bạc hà 12, trần bì 12g, đại táo 12g, cam thảo 4g, sinh khương12g, Sắc hoặc làm hoàn uống.

Tác dụng: Sơ can kiện tỳ, giải uất, điều hòa can tỳ… Bài này chủ yếu khai can uất, kiện tỳ dưỡng huyết, điều hòa can tỳ. Khi can uất được giải, tỳ vị dược kiện vận giúp tỳ vị vận hóa đào thải tốt không ứ trệ, từ đó tỳ sinh huyết, can hòa huyết tàng huyết, tâm điều huyết các chứng đau tức thượng vị, hông sườn, ợ chua, đắng miệng, đau đàu chóng mặt, khó ngủ các chứng liên quan đều tự giảm.

Giải phương:

-Sài hồ sơ can giải uất là chủ dược.

-Đương qui, bạch thược bổ huyết dưỡng can, hòa vinh.

-Phục linh, bạch truật, trần bì, sinh khương kiện tỳ hóa thấp.

-Bạc hà giúp can khai uất.

-Cam thảo hòa dược…

Gia giảm:

-Nếu hay giận giữ đau hông sườn gia hương phụ, mộc hương

-Nếu người gầy âm huyết hư gia thục địa, hoặc sinh địa.

-Nếu người nóng miệng khô khát cầu táo khó gia đơn bì, chi tử.

-Nếu nóng đau đàu chóng mặt, cao huyết áp gia hạ khô thảo.

-Nếu người mệt sợ lạnh khí hư gia đảng sâm, hoặc nhân sâm.

- Nếu phụ nữ gây huyết hư có kinh đau bụng gia thục địa, hoặc sinh địa.

-Nếu có u lành tuyến vú “nhũ nham” hoặc “phình giáp” gia bồ công anh18g, bán chi liên 14g, bạch hoa xà thiệt thảo 20g.

Kiêng kỵ: Chứng khí huyết thực nhiệt không nên dùng.

2 Nếu Can khí phạm vị. Biểu hiện đau sau đợt phải suy nghĩ nhiều, ăn uống kém, bụng đầy cầu phân lỏng nát dùng bài “Thống tả yếu phương gia giảm” gồm: Bạch truật 12g, trần bì 10g,  bạch thược 12g, phòng phong 10g, cam thảo 4g, đại táo 12g, sinh khương 12g. Cách dùng: Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày. Tác dụng: Sơ can kiện tỳ, chỉ thống chỉ tả… trị chứng ngực sườn bí đầy, ợ hơi, ăn kém, hay cáu giận, uất ức, tinh thần bị căng thẳng sinh chứng đau bụng tiêu chảy. Bài này dùng thích hợp chứng tỳ vị hư vận hóa kém hay sôi bụng đầy bụng đi cầu, khi căng thẳng thần kinh đau tăng, hoặc có ngoại cảm.

Kiêng kỵ: Chứng can vị nhiệt miệng khô khát uống nước nhiều.

-Nếu Can khí phạm vị. Biểu hiện bụng đưới hay đầy đau, ợ hơi đại tiểu tiện khó phối hợp bài Tiêu giao hóa ứ thang gồm: Đương quy 16g, xích thược sao16g, xuyên khung 14g, thương truật12g, phục linh14g, sài hồ12g, trần bì 12g, thanh bì 12g, xa tiền tử 12g, bán hạ 8g chích thảo 6g, sinh khương 12g. Sắc hoặc làm hoàn uống.

Tác dụng: Kiện tỳ, khai can uất,  thanh thấp nhiệt, tiêu ứ… trị chứng can uất tỳ hư vận hóa kém sinh thấp trệ. Gây viêm nhiễm uất kết trung tiêu hạ tiêu 

Bài chủ yếu  kiện tỳ hóa thấp, khai uất thanh thấp nhiệt…khi tỳ hư vận hóa kém sinh thấp trệ, khí can mộc uất kết không điều đạt thì hóa thành nhiệt. Khi kiện tỳ, khai can uất, thêm vị thuốc thanh thấp nhiệt như vậy giúp tỳ hóa thấp, giúp can khai uất nhiệt thì chứng can tỳ hư thấp nhiệt cũng giảm bài này còn dùng chữa chứng phụ nữ  có khí hư bạch đới, chứng cổ trướng bụng to sườn đầy, đau, ăn kém tiểu vàng, và chứng liên quan can tỳ hư thấp nhiệt

Kiêng kỵ: Chứng thực nhiệt miệng khô khát cầu táo khó, tiểu buốt gắt.

Hình minh họa

Dongyminhphuc.com