-MTDL: Xuyên tiêu dùng quả. Nên chọn quả chín đã mở tách hạt, trong có một hột đen, khi phơi vỏ ngoài sắc nâu hồng, khô, thơm là tốt, loại vỏ trong trắng ít thơm quả chưa mở mắt thì không nên dùng. Ngày dùng 3 - 6g. Có nơi dùng quả cây Sưng (Hoàng lực, Đắng cay) để thay Xuyên tiêu không đúng.

-XXDL: Cây Xuyên tiêu có mọc hoang ở rừng các tỉnh Phía Bắc, và một số nước trong khu vực Đông Nam Á.

-TVQK: Vị cay, tính ôn. Vào kinh Phế, Tỳ và Can, Thận.

-CDCT: Tán hàn, trục thấp, ấm trung tiêu, trợ hoả, hành thuỷ, làm thuốc giải độc, sát trùng. Chủ trị: Bụng lạnh đau, nôn, đi tả, trị lãi đũa, trị thấp, kiện Vị, sỏi mật vv.

THÀNH PHẦN HÓA HỌC: Chủ yếu có chứa 1% tinh dầu với thành phần chủ yếu là limonen (44%), geranial (12,14%), neral (10,95%), linalol (6,84%). vv.

 PHƯƠNG XUYÊN TIÊU  CHỦ TRỊ:

   - Trị hư lao, gối lạnh, liệt dương, tay chân mỏi: Xuyên tiêu 40g, Lộc nhung 80g, Ngưu tất 60g, Nhục thung dung 40g, Phòng phong 1,2g, Phụ tử 40g, Quế tâm 1,2g, Thỏ ty tử 80g, Tục đoạn 40g, Viễn chí 1,2g, Xà sàng tử 40g. Tán bột, trộn với mật làm hoàn, to bằng hạt ngô đồng lớn. Mỗi lần uống 30 viên với rượu ấm. Tác dụng: Ôn thận dương, ấm lưng gối, mạnh gân xương. (Xuyên Tiêu Hoàn – Kê phong Phổ Tế Phương).

   - Chữa các chứng trung tiêu hư hàn, bụng đau, nôn, không thích ăn, có lãi đũa: Xuyên tiêu, Can khương, Nhân sâm. Sắc nước bỏ bã, gia đường phèn uống nóng. Tác dụng: Ôn trung bổ hư, giáng nghịch, chỉ thống. (Đại Kiến Trung Thang).

   - Trị vào tháng hè cảm hàn thấp, tiêu chảy không ngừng: Nhục đậu khấu 20g, Xuyên tiêu 40g. Tán bột, trộn với bột gạo hồ làm hoàn. Ngày uống 12-16g với nước cơm. (Xuyên Tiêu Hoàn II – Tiểu Nhi Vệ Sinh Tổng Lục Phương).

   - Chữa rắn cắn: Xuyên tiêu, phối hợp với hạt Hồng bì, rễ Ðu đủ làm thành bột bôi xung quanh vết cắn. (Kinh Nghiệm Dân Gian).

   - Chữa sỏi Gan, sỏi Mật: Nhân trần 20g, Kim tiền thảo 30g, Cỏ xước 30g, Quả dứa dại 20g, Cỏ mực 16g, Chỉ xác 8, Cam thảo 4g. Sắc uống  ngày 1 thang. (Lương Y Uông Nhuyến).

PHẦN THAM KHẢO:

   - Bào chế: Dùng cả quả (vỏ và hột) sao qua thấy thơm, là được.

   - Xuyên tiêu còn được dùng bảo quản Địa long được lâu không bị mối mọt, mất mùi. Bằng cách lấy một nắm xuyên tiêu bỏ trong túi vải đựng chung với Địa long, khi dùng hết Địa long vẫn sử dụng Xuyên tiêu bình thường.

KIÊNG KỴ: Âm hư hoả vượng thì không nên dùng.

Dongyminhphuc.com

Chia sẻ
Lương y: Minh Phúc / Sách Thảo Dược Quý  &  Phương Chủ Trị /  NXB Y Học