-MTDL: Bán hạ là củ con cây Chóc chuột Psoralea corylifolia Lt, củ to chế làm Vị thuốc Nam tinh. Bán hạ nên chọn củ nhỏ hơn ngón tay (đường kính độ 15cm), vỏ xám hơi đen, thịt trắng còn nhiều bột, không mốc mọt là tốt. Ngày dùng 6-12g. Hiện nay nhiều người mua và sử dụng hai loại Bán hạ gần giống nhau, cần phân biệt.

-XXDL: Bán hạ (Chóc chuột) loại này thường nhập từ Trung Quốc, Bán hạ Nam có nhiều ở Việt Nam là cây Chóc ri (Typhonium sp), lá hình tam giác vv.

-TVQK: Vị cay, ngứa, tính hơi hàn (sống). Sau khi bào chế, tính ôn còn ít cay, ít ngứa. Quy vào kinh Tỳ, Vị.

-CDCT: Táo thấp hóa đàm, giáng nghịch cầm nôn, tiêu bỉ tán kết. Chủ trị: Các chứng: thấp đàm, hàn đàm, đàm trọc hung tý, chứng kết hung, chứng đau đầu tức ngực, đàm vướng ở họng lúc nuốt, chứng anh lựu đàm hạch vv.

THÀNH PHẦN HÓA HỌC: Chủ yếu có chứa Coniine, Protoanemonin, Homogentisic acid, Nicotine vv...

PHƯƠNG THUỐC BÁN HẠ CHỦ TRỊ:

   - Chữa Vị khí không hòa, đau thượng vị, nôn khan, hoặc đị lỵ: Bán hạ 12g, Hoàng cầm 8g, Càn khương 4g, Nhân sâm 4g, Cam thảo 12g, Đại táo 12q. Sắc uống ngày một thang. Công dụng: Hòa Vị giáng nghịch, khai kết trừ bỉ. (Bán Hạ Tả Tâm Thang)

   - Chữa thất tình uất kết, đàm trệ khạc không ra ngực đầy khó thở: Bán hạ 12g, Hậu phác 14g, Phục linh 16g, Sinh khương 20g, Tô diệp 10g. Sắc nước ngày một thang uống 2-3 lần. Công dụng: Hành khí khai uất, hóa đàm, giáng nghịch. (Bán Hạ Hậu Phác Thang)

   - Chữa đau hạ sườn do Can khí uất trệ, sỏi mật: Sài hồ 10g, Bạch thược 14g, Xuyên khung 12g, Bán hạ 8g, Trần bì  8g, Hương phụ 8g, Đảng sâm 12g, Bạch truật 12g, Phục linh 12g, Cam thảo 6g, Sinh khương 3lát. Tán uống lần 12g, hoặc sắc uống. Tác dụng: Sơ Can, giải uất chỉ thống. (Bài Sài hồ Sơ Can Tán gia giảm- Cảnh nhạc Toàn Thư).

   - Trị đau tim do thấp đàm, suyễn cấp: Bán hạ khúc, sao, tán bột, trộn với nước cháo lỏng làm viên, to bằng hạt đậu xanh. Mỗi lần uống 20 viên với nước gừng. (Đan Khê Tâm Pháp).

PHẦN THAM KHẢO:

   - Công dụng Bán hạ rất nhiều nhưng chủ yếu là tiêu đàm, cốt là chữa khí nghịch nhưng có chất táo, chứng ho mà đàm sáp không nên dùng, sở dĩ lợi được tiểu tiện là cốt ở chỗ chữa khí kiệt mà làm cho khí thông lợi. (Kinh Nghiệm Dân Gian).

   * Cách bào chế: Có rất nhiều cách bào chế, chủ yếu làm bớt ngứa, giải độc.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      KIÊNG KỴ: Âm huyết hư, tân dịch kém, có thai  không nên dùng.

Dongyminhphuc.com

Chia sẽ
Lương y: Minh Phúc / Sách Thảo Dược Quý  &  Phương Chủ Trị /  NXB Y Học