U66.341Thủy thũng;R60 Phù, chưa phân loại nơi khác- U53.091 Cam tích ; E43 Suy dinh dưỡng nặng do thiếu protein.

Theo YHCT phù thũng phần nhiều do phế hư thì không hóa tinh mà lại hóa thủy, tỳ hư không chế ngự được thủy mà lại bị khắc, thận hư thủy không làm chủ được mà lại đi lung tung (vọng hành), thủy không quy kinh thì tràn ngược lên, cho nên truyền vào tỳ mà vơ nhục bị phù thũng, truyền vào phế thì suyễn thở gấp”.  Sách cho rằng phù thũng nếu do ngoại tà bệnh phát nhanh phần nhiều do “dương thủy”, chữa nhanh.  Nếu do ăn uống, mêt nhọc , bệnh phát chậm nội thương do “âm thủy”. Nếu phù phần trên nên phát hãn, phù phần dưới nên lợi tiểu.

Phù do suy dinh dưỡng, phần nhiều do tỳ phế khí hư. Biểu hiện đầu tiên là những dấu hiệu phù mặt, mí mắt, chân tay rối loạn tiêu hóa kéo dài, ho đàm nhiều, chán ăn, cơ thể mệt mỏi. Nếu trẻ em phù suy dinh dưỡng biểu hiện phù là mặt bệnh nhân tròn trịa nhưng chân tay khẳng khiu, trương lực cơ yếu, rối loạn tiêu hóa kéo dài…

Theo YHHĐ phù thũng cũng chia ra 2 loại hình chính là: Viêm thận cấp và viêm thận mãn, ngoài ra còn có biểu hiện Phù tim, xơ gan, phù thiếu dinh dưỡng v.v...

Phép trị: kiện tỳ, dưỡng vị hóa thấp …

Dưới đây là bài thuốc Đông y phòng trị phù thũng, suy dinh dưỡng.

Bài Sâm Linh Bạch Truật Tán

Phương thuốc:

Đảng sâm                    14g  

Bạch linh                     14g

Bạch truật                   12g  

Sơn dược                    16g

Biển đậu                      16g  

Liên nhục                    14g

Ý dĩ nhân                    16g  

Sa nhân                       6g

Trần bì                         12g  

Cát cánh                      10g

Chích thảo                   4g   

Sinh khương               12g

Đây là bài (Sâm Linh Bạch Truật Tán “Hòa tể cục phương”gia giảm). Tán hoặc sắc uống.

Tác dụng: Bổ khí kiện tỳ, thẩm thấp hòa vị, lý khí hóa đàm… trị: phù do suy dinh dưỡng do tỳ vị hư, rối loạn tiêu hóa kéo dài, hoặc trường hợp viêm cầu thận mạn thuộc thể tỳ hư các chứng ho đàm nhiều, chán ăn, cơ thể mệt mỏi thuộc thể tỳ phế khí hư, phù do suy tim có kết quả nhất định.

Giải thích bài thuốc:

-Đảng sâm tính ngọt ôn kiện tỳ, ích khí dưỡng vị là chủ dược.

-Bạch truật vị đắng ôn kiện tỳ táo thấp.

-Phục linh ngọt nhạt hợp với Bạch truật để kiện tỳ thẩm thấp.

-Cam thảo ngọt ôn bổ trung hòa vị.

-Hoài sơn, liên nhục, bổ tỳ thận…

-Trần bì, cát cánh thông phế khí tiêu đàm thấp.

-Ý dỹ thanh thấp nhiệt, lợi tiểu…

Gia giảm:

-Nếu tiểu ít gia Mao căn 14g, Xa tiền 12g lợi thủy thấp.

-Nếu có phù mặt ho khan gia Tang bạch bì thông giáng phế khí làm cho thủy đạo được thông điều.

-Nếu tay chân lạnh gia Hoàng kỳ, Quế chi để ích khí thông dương hoặc gia  phá cố chỉ để ôn thận trợ dương.

-Nếu ho đàm gia bán hạ, tô diệp…

Phụ phương:

+ Trị phù thũng do suy dinh dưỡng “âm thủy” phối hợp Bài.(Ngũ Linh Tán “Thương hàn luận”gia giảm). Trư linh 12 g, Bạch linh 12 g, Trạch tả 12 g, Bạch truật 12g, Quế chi 8g. Hoàng kỳ 14g. Y dỹ 16g. Các vị tán bột mịn, sắc thuốc thang uống, có gia giảm tùy chứng. Tác dụng: Thông dương lợi thủy, kiện tỳ trừ thấp.

+ Trị phù thũng, suy dinh dưỡng ăn kém phối hợp Bài (Thập Toàn Bổ Chính Thang “Hải thượng” gia giảm). Nhân sâm 12g, Hoàng kỳ 14g, Bạch linh 20g, Đỗ trọng 14g, Đương qui 12g, Bạch thược 12g, Bạch truật 12g, Tục đoạn 12g, Ngưu tất 12g, Nhục quế 6g, Đại táo 12g, Đăng tâm 6g, trần bì 10g. Sắc uống. Tác dụng trị: các chứng tâm tỳ dương hư, khí huyết 5 tạng đều tổn thương, tự ra mồ hôi, sợ lạnh, mình nóng, lưng đau, phù thủng do tỳ hư.

Hình minh họa

Dongyminhphuc.com