Theo YHCT Chứng đàm nhiều, đàm nhiều khó khạc  phần nhiều do Phổi do Tỳ, có khi do Can, do Thận, ngũ tạng lục phủ đều có thể sinh đàm không chỉ do phế. Biểu hiện ho đờm nhiều khó khạc có khi thở mệt, hông ngực buồn đầy tức, chán ăn mệt mỏi, mạch hoạt. Phép trị: Hành khí khai uất, hóa đàm, giáng nghịch… Dưới đây là bài thuốc cổ phương gia giảm thường dùng:

BÁN HẠ HẬU PHÁC THANG

(Kim quỹ yếu lược)

Thành phần bài thuốc gia giảm:

   -Bán hạ         12g

   -Hậu phác     14g

   -Phục linh     16g

   -Sinh khương20g

   -Tô diệp        10g

Cách dùng: Sắc nước ngày một thang uống 2-3 lần.

Công dụng: Hành khí khai uất, hóa đàm, giáng nghịch…

Chủ trị: Thất tình uất kết, đàm điên ngưng trệ, như có vật gì cổ khạc không ra, nuốt không xuống, ngực đầy khó thở, hoặc ho hoặc thở, ngực sườn đau…

Dẫn giải phương thuốc: 

-Bán hạ có tác dụng hóa đờm tán kết, hòa vị giáng nghịch.

-Hậu phác hành khí khai uất, trừ mãn đều là chủ dược.

-Bán hạ giáng nghịch hóa đàm giúp Hậu phác tuyên phế tán kết.

-Phục linh thẩm thấp kiện tỳ giúp Bán hạ hóa đàm.

-Sinh khương ôn tỳ giáng nghịch hòa trung.

   Các vị thuốc hợp lại có tác dụng hành khí khai uất, giáng nghịch hóa đàm.

Ứng dụng lâm sàng và gia giảm:

    Bài thuốc chủ trị chứng đàm khí uất kết trong họng như có vật chướng, nhổ, nuốt khó khăn, ngực sườn đầy tức đau, hoặc ho khó thở, hoặc nôn, rêu lưỡi nhuận hoạt trắng, mạch huyền hoạt hoặc huyền hoãn.

 -Nếu ngực sườn đau tức nhiều gia Mộc hương, Thanh bì, Chỉ xác để hành khí giảm đau; nôn nhiều gia thêm Bán hạ, Sinh khương hoặc Sa nhân, Bạch đậu khấu, Đinh hương để giáng nghịch cầm nôn.

-Nếu đàm thấp không nặng gia Đại táo 2 quả để hòa trung kết hợp dùng Sinh khương điều hòa vinh vệ, thông đạt khí cơ gọi là bài " TỨ THẤT THANG "

   Bài thuốc có thể dùng trị các chứng co thắt thực quản, (có cảm giác trong họng có dị vật ), đau dạ dày cơ năng hoặc nôn, viêm phế quản cấp mạn tính hóa nhiều đàm, thuộc hội chứng khí trệ đàm tắc.

*Lưu ý không dùng thang này với trường hợp âm hư, hỏa uất.

Phụ thang

Nếu đàm lâu ngày phối hợp  Bài (Cửu Bệnh Chi Đàm “ Phó Thanh Chủ” gia giảm) mà trị gồm:

Thục địa        30g 

Ý dỹ nhân     30g

Hoài sơn       20g

Sơn thù         20g

Mạch môn    20g

Phục linh      18g 

Khiếm thực  16g

Ích trí nhân  12g

Ngũ vị tử      10g

Xa tiền tử     12g

Nhục quế        6g

Ngưu tất        12g

Sinh khương 12g

Tác dụng: kiện tỳ, ôn thận tuyên phế, hóa thấp, giáng đàm… trị chứng đàm đã lâu uống thuốc tiêu đàm, thuốc kiện tỳ mà đàm đàm vẫn không khỏi dùng bài này.