Bệnh này nằm trong phạm vi cấp tính và lây lan, phát ra trên một diện rộng. Mới đầu sốt, trên người có những nốt đỏ gọi là sốt phát ban. Bệnh cấp có trường hợp hạ huyết áp,bệnh này phát nhanh, theo y học cổ truyền xếp vào phạm trù ôn bệnh. Từ chỗ khắp người phát ban đỏ có tính lây lan ở một diện rộng, bệnh này còn gọi là “dịch ban”. Bệnh này thường thấy rộ từ tháng 10 đến tháng 12, ngoài ra các tháng khác, mùa khác cũng có nhưng không nhiều.

- Nguyên nhân bệnh lý:

Bệnh này có đặc thù lây lan và nhiễm độc. Ngoài thời tiết còn có truyền nhiễm qua động vật và muỗi. Bệnh này lúc phát sốt, nhiệt vào vinh huyết làm khí huyết đều hư, hạ huyết áp, đó là do thấp độc nung độc phần âm, chính khí suy gây nên tà thịnh chính hư. Đi đái ít là lúc độc tà mạnh, chân âm bị đốt. Đi đái nhiều là thận không vững, sốt giảm, chủ yếu là do chính khí hư. Bệnh lui để lại di chứng thận âm bị tổn thương nặng cho nên hồi phục sức khoẻ rất chậm.

- Phân tích bệnh chứng:

1) Phát sốt: Bệnh mới phát thì phát sốt và sợ lạnh. Ôn là dương tà nên sốt nhiều hơn là sợ lạnh. Tà nhiệt truyền vào lý, vào khí phận làm nhiệt uất khí cơ, bệnh ở dương minh nên vị nhiệt mạnh nên sốt cao mà không sợ lạnh, đổ mồ hôi, thở dốc, miệng khát, buồn bực, mạch hồng đại mà sác, rêu lưỡi vàng.

2) Xuất huyết: Bệnh xuất huyết này ngoài phát ban đỏ ra ngoài da, còn thổ huyết, nục huyết (chảy máu mũi) tiện huyết (ỉa ra máu). Bệnh lý lúc này chủ yếu là do ôn tà xâm nhập dương minh làm tổn thương kinh lạc, bức huyết chạy lung tung. Căn cứ màu sắc phát ban mà phân biệt nhiễm độc nặng nhẹ. Sắc mặt tươi nhuận là thuộc bệnh nhẹ, nếu sắc mặt đen xám là bệnh nặng.

3) Quyết nghịch: Bệnh này khi bị hạ huyết áp thì biểu hiện quyết nghịch. Quyết nghịch là nói chân tay lạnh ngắt, trên lâm sàng thường chia ra nhiệt huyết và hàn huyết. Ban đầu, ôn tà xâm nhập, khí âm bị tổn thương, chính khí chưa suy, nhiệt tà bế lại thành nhiệt quyết. Bên ngoài chân tay lạnh nhưng bên trong là nhiệt, sơ nhiệt mà không sợ lạnh, ra mồ hôi vẫn sốt, miệng khát, buồn bực đại tiện bí, nước tiểu đỏ, mạch sác. Lúc cuối ôn tà náu lâu nên âm khí tổn thương, dương khí suy kiệt thì thành hàn quyết, biểu hiện là chân tay lạnh mà sợ lạnh, mặt và môi xanh nhợt mạch trầm trì, có thể dẫn tới vong dương.

- Biện pháp điều trị:

1. Sốt do ôn nhiệt hại vệ khí:

Chủ chứng: Phát sốt sợ lạnh, đau đầu, toàn thân ẩm, lưỡi đỏ, rêu mỏng, mạch phù.

Cách chữa: SƠ BIỂU THANH NHIỆT.

Bài Thuốc:

Lá dâu                      12g

Cúc hoa                   12g

Ngân hoa                  12g

Liên kiều                   12g

Bạc hà                        6g

Kiết cánh                    6g

Lô căn tươi              12g

Rễ cỏ xước              40g

Sơ lạnh nhiều thì gia hành trắng, đậu cổ, lưỡi trắng nứt gia hoắc hương, phong lan, nếu sốt cao rêu lưỡi vàng gia hoàng cầm, chi tử, khát nước buồn bực gia mạch môm, nôn mửa gia trúc nhự (tinh tre).

2. Sốt do nhiệt đốt dương minh:

Chủ chứng: Sốt cao không sợ lạnh, khát nước, buồn bực, ra mồ hôi thở dốc, rạo rực buồn nôn, mắt mờ tai ù, lưỡi vàng mạch hồng đại hoặc sác đại.

Cách chữa: Thanh nhiệt khử tà.

Bài Thuốc:

Ngân hoa                  12g

Cúc hoa                   12g

Liên kiều                   12g

Thạch cao sống       40g

Tri mẫu                       4g

Lá tre                        12g

Mạch môn                12g

Hoàng cầm              12g

Thiên hoa phấn        12g

Cam thảo                   8g

3. Sốt do khí huyết đều bị nung đốt:

Chủ chứng: Sốt cao khát nước, buồn bực không yên, mắt mờ ngoài da xuất huyết phát ban hoặc thổ huyết, nục huyết, miệng khô, lưỡi đỏ gai, mạch huyền hoạt mà sác.

Cách chữa: Thanh khí huyết:

Bài Thuốc:

Sừng trâu                 40g

Thạch cao                40g

inh địa                       12g

đan bì                       12g

cam thảo                    8g

phát ban màu thâm tím, thổ huyết, nục huyết thì gia đại thành diệp, tử thảo, hoàng liên, hoàng cầm, chi tử.

- Bài thuốc kinh nghiệm.

Chủ chứng: Sợ lạnh, chân tay lạnh, ra mồ hôi lạnh, nằm lịm không khát, mặt nhợt, môi tái, mạch trầm trì mà tế.