-MTDL: Dùng Củ (Thân củ). Bối mẫu có ba loại Triết bối mẫu (Fritillaria thunbergii Miq.) Xuyên bối mẫu (Fritillaria cirrhosa D. Don), và Bối mẫu (Fritillaria spp.), họ Hành (Liliaceae). Nên chọn loại già phơi khô hình củ tròn hơi nhọn đầu, trắng nặng, nhiều bột khô không đen, không mốc mọt vụn nát là tốt. Bối mẫu ở ta thường bán có hai loại, Xuyên bối mẫu hình cầu dẹt hoặc gần hình cầu viên chùy. Triết bối mẫu hình tròn hơi giống hình bánh bao. Ngày dùng từ 6 - 12g.

-XXDL: Thổ bối mẫu, và Xuyên bối mẫu chưa thấy trồng và khai thác ở Việt Nam chủ yếu vẫn được nhập từ Trung Quốc.

-TVQK: Vị cay hơi đắng, tính hơi hàn vào Tâm, Phế.

-CDCT: Thanh hoả, giải uất, bổ tâm phế. Chủ trị: Ho đàm, thổ huyết, tắc sữa, đau họng. nói chung Bối mẫu là một vị thuốc chữa đàm đi vào Phế nhưng Triết Bối mẫu vị rất đắng, tính hàn công dụng để thanh nhiệt giải độc, còn Thổ bối mẫu mà sức nhuận phế hóa đờm thì lại hơn.

THÀNH PHẦN HÓA HỌC: Bối mẫu chủ yếu có chứa chất fritimin và một số ancaloit vv.

PHƯƠNG THUỐC THỔ BỐI MẪU CHỦ TRỊ:

   - Trị đàn bà có thai, ho: Bối mẫu (bỏ tim), Miến sao vàng, tán bột, sao với đường cát hồ làm viên to bằng hạt súng. Mỗi  lần ngậm nuốt 1 viên (Cấp Cứu Phương).

   - Trị có thai mà tiểu khó: Bối mẫu, Khổ sâm, Đương qui đều 160g, tán bột, làm viên với mật to bằng hạt đậu lớn. Mỗi lần uống 3 - 10 viên (Quỷ Di Phương).

   - Trị sữa không xuống: Bối mẫu, Tri mẫu, Mẫu lệ, đều bằng nhau, tán bột. Mỗi lần 4g, với nước hầm giò heo ngày 2 lần (Nhị Mẫu Tán - Thang Dịch Bản Thảo).

  - Trị nước mắt sống chảy làm mắt lem nhem: Bối mẫu 1 củ, Hồ tiêu 7 hạt, tán bột, điểm vào mắt (Nho Môn Sự Thân).

   - Trị vú sưng giai đoạn đầu: Bối mẫu uống 8g với rượu, bóp sữa ra thì thông (Dương Nhân Trai Trực Chỉ Phương).

  - Trị dịch hoàn đau nhức do sưng tấy: Bối mẫu, Bạch chỉ, hai vị bằng nhau, tán bột. Uống với rượu hoặc sắc với rượu uống , còn bã đắp lên nơi đau (Vĩnh Loại Kiềm Phương).

  - Trị vú mới bị sưng:  Bối mẫu, Thiên hoa phấn, mỗi thứ 12g, Bồ công anh 20g, Liên kiều 12g, Thanh bì 8g, Đương quy 12g, Lộc giác giao 12g sắc uống (Tiêu Ung Tán Độc Thang - Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

PHẦN THAM KHẢO:

   - Bối mẫu là một vị thuốc chữa đàm, nhưng không táo như Bán hạ, không ẩm như Tử uyển, Đông hoa lại có chất tán kết giải uất, không như Thiên Môn, Mạch môn chỉ thanh nhuận, không như Bạch tiền, Mã đậu linh sức mạnh không thích hợp với các bệnh hư. Tóm lại, Bối mẫu chữa đàm, chữa táo đàm thì đúng (Bách Hợp). Công dụng của Bối mẫu là đi vào Phế để trị táo đờm, nhưng uống lâu hại tỳ vị. Thường người ta cho rằng Bán hạ táo mà có độc, dùng Bối mẫu để thay, không biết rằng Bối mẫu trị đờm táo của Phế kim cho nên phải nhuận, Bán hạ trị đờm thấp của tỳ thổ cho nên phải táo, một vị thì nhuận một vị thì táo, cách nhau một trời một vực, nếu dùng lầm cái này ra cái kia thì rất có hại, thay thế sao được! Vả lại, Triết Bối mẫu vị rất đắng, tính hàn lương giảm bớt, công dụng để thanh nhiệt giải độc, tuy không bằng Thổ bối mẫu mà sức nhuận phế hóa đờm thì lại hơn (Dược Phẩm Vậng Yếu).

KIÊNG KỴ: Tỳ, vị hư hàn có thấp đờm thì không nên dùng.

Dongyminhphuc.com

Chia sẽ
Lương y: Minh Phúc