-MTDL: Chi tử dùng quả. Nên chọn quả chín già, loại mọc ở rừng núi (sơn chi tử), quả nhỏ chắc nguyên vỏ, vỏ mỏng vàng, trong đỏ sẫm, có nhiều hạt thơm, khô, không mốc mọt, không lẫn tạp chất là tốt. Loại quả của cây mọc ở đầm, ruộng là kém hơn. Ngày dùng từ 6 – 12g.

-XXDL: Chi tử thường mọc hoang hoặc được trồng nhiều nơi ở nước ta và các nước lân cận vùng Đông nam á.

-TVQK: Vị đắng, tính hàn. Vào Tâm, Phế và Tam tiêu.

-CDCT: Thanh nhiệt, lợi thấp, lương huyết (sao đen), mà phần nhiều thanh nhiệt ở thượng tiêu (Tâm, Phế). Chủ trị: Tâm phiền rạo rực, hoàng đản, bệnh về tiết niệu, thổ huyết, chảy máu cam, lỵ ra máu, hư phiền không ngủ vv...

THÀNH PHẦN HÓA HỌC: Hạt chủ yếu có  gacdenin, chất xeroxetin, tinh dầu, chất nhầy vv...

PHƯƠNG THUỐC  CHI TỬ CHỦ TRỊ:

  - Trị hoàng đản “vàng da” mình nóng: Sơn chi, Cam thảo, Hoàng bá. Sắc uống ngày một thang. (Chi Tử Hoàng Bá Thang - Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).

  - Trị trị vàng da thể nhiệt chứng (Dương hoàn): Chi tử 15 quả, Chích thảo 40g, Hoàng bá 80g. Sắc uống. (Chi Tử Bá Bỉ Thang – Thương Hàn Luận).

   - Trị viêm gan vàng da cấp tính do thấp nhiệt, nóng nảy trong ngực, tiểu vàng, tiểu đỏ, vàng toàn thân: Chi tử 16g, Hoàng bá 12g, Cam thảo 4g. Sắc uống. (Chi Tử Bá Bì Thang - Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

   - Trị trẻ nhỏ bị kiết lỵ lâu ngày (mạn tính) do nhiệt: Chi tử 7 quả, Đại táo 2 quả, Hoàng bá 1,2g, Hoàng liên 2g, Phàn thạch 2g. Tán bột trộn mật làm hoàn ngày 4g. (Chi Tử Hoàn – Chứng Trị Chuẩn Thằng).

   - Trị đại tiện ra máu tươi: Chi tử nhân (sao cháy đen). Tán nhỏ uống 1 muỗng với nước. (Thực Liệu phương).

   - Trị mắt đỏ kèm táo bón: Sơn chi tử 7 trái, dùi lỗ, nướng chín. Sắc 3 chén nước bỏ bã, đồng thời cho vào 12g bột Đại hoàng, uống nóng. (Phổ Tế Phương).

   - Trị mũi nổi hột thịt đỏ như mũi sư tử: Sơn chi, Tang bạch bì, Hoàng cầm, Cam thảo, Cát cánh, Ngũ Vị tử, Can cát, các Vị bằng nhau. Sắc uống (Bản Sự Phương).

PHẦN THAM KHẢO:

   - Chi tử tả hỏa của Tam tiêu và uất hỏa trong bỉ khối, thanh huyết trong Vị quản, tính nó chạy quanh co khuất khúc, xuống dưới có thể giáng hỏa theo đường tiểu ra ngoài. Người đau tim hơi lâu không nên uống ấm, uất hỏa ngược lên sườn, vì vậy các phương thuốc có dùng Chi tử làm thuốc dẫn nhiệt thì tà dễ phục núp và bệnh dễ lui. (Bản Thảo Diễn Nghĩa).

KIÊNG KỴ: Tỳ Vị hư hàn hay bị tiêu chảy. Không do thấp nhiệt không dùng.

Dongyminhphuc.com

Chia sẻ
Lương y: Minh Phúc / Sách Thảo Dược Quý  &  Phương Chủ Trị /  NXB Y Học