(Nguyên nhân phép trị mạn tỳ phong)

    Theo Y học cổ truyền trẻ em đi tả và nôn mữa lâu ngày, Tỳ khí thương tổn quá nhiều, đến nỗi Tỳ hư không giúp gì được cho Phế, Phế hư không chế được Can, Can thịnh lấn Tỳ, dẫn đến Tỳ bị hại do đó sinh bệnh gọi là Mạn tỳ phong.  Bệnh biểu hiện trẻ hay nhắm mắt, lắc đầu, thiu thiu buồn ngủ, mắt tái môi nhợt, trán ra mồ hôi, tay chân lạnh, tiếng khàn hay nôn ra nước trong. Sau đây là một số bài thuốc cổ phương thường dùng chữa trẻ Mạn tỳ phong, (tỳ vị hư suy)

1. Nếu bệnh nhẹ mới bị Mạn tỳ phong… Phép trị: chủ yếu ôn bổ tỳ vị nên dùng Bài: ÔN TRUNG BỔ TỲ THANG gia giảm:

 “Kim giảm phương”

Nhân sâm                        4g

Hoàng kỳ                          4g

Bạch truật                         4g

Càn khương                    4g

Phụ tử                               4g

Bán hạ                              4g

Trần bì                               4g

Bạch phục linh                4g

Sa nhân                            2g

Nhục quế                          2g

Bạch thược                      4g

Cam thảo                         2g

Đinh hương                     2g

Cách dùng: Sắc nước uống.

Tác dụng: Ôn trung, bổ tỳ, cố bản, hồi dương. Trị trẻ:  nhỏ thổ tả vong dương...

Dẫn giãi

- Nhân sâm, Hoàng kỳ, Bạch truật, Bạch phục linh, Cam thảo  hòa trung bổ tỳ.

- Can khương, Phụ tử, Quế ôn trung tán hàn.

- Trần bì, Bán hạ, Sa nhân lợi khí hành trệ.

- Đinh hương lợi khí hành trệ.

Mắc bệnh này trẻ hay nhắm mắt, lắc đầu, thiu thiu buồn ngủ, mắt tái môi nhợt, trán ra mồ hôi, tay chân lạnh, tiếng khàn hay ra mồ hôi, chân giá lạnh, lưỡi ngắn tiếng khàn, hay mửa nước trong, đó là bệnh thuần âm vô dương. Trục phong thì không có phong mà trục, trị kinh thì cũng không có kinh, nên đại bổ tỳ vị để cho khí dương hồi phục. Dùng bài này rất hợp.

2. Nếu bệnh lâu tỳ vị hư ăn kém gầy sút… do vị hư… phép trị: bổ tỳ ôn trung tán hàn…nên dùng bài CỐ CHÂN THANG gia giảm:

“Chứng trị chuẩn thằng”

Nhân sâm                        4g

Bạch truật                         4g

Nhục quế                          2g

Phục linh                          4g

Sơn dược                         4g

Hoàng kỳ                          4g

Cam thảo                         4g

Phụ tử                               4g

Sinh khương            2phiến

Hồng táo                     2 qủa

Cách dùng: Sắc ba bát còn một bát cho uống.

Tác dụng: kiện tỳ ích khí, hòa trung, tán hàn. Trị tỳ hư nôn mữa tiêu chảy, tỳ hư tay chân lạnh, hơi thở lạnh, tinh thần mệt mỏi..

Dẫn giải:

- Sâm, Truật, Linh, Thảo, Sơn dược, Hoàng kỳ hòa trung bổ tỳ.

- Nhục quế, Phụ tử tán hàn ôn dương.

Dùng bài này để đại bổ nguyên khí không nên thêm các vị tân hương như Sa nhân, Đinh hương. Vì các vị ấy ấm làm tổn thương chính khí và làm giảm lực của thuốc bổ.

3. Nếu ăn kém tay chân lạnh do tỳ thận khí hư… phép trị: ôn bổ tỳ vị tiêu đàm… nên dùng bài LÝ TRUNG GIA PHỤ TỬ THANG gia giảm:

 “Kim quĩ phương”

Nhân sâm                        4g

Cam thảo                         4g

Bạch truật                         4g

Can khương                    4g

Hồng táo                      2quả

Phụ tử chế                        4g

Cách dùng: Sắc 1,5 bát còn nữa bát cho uống ít một.

Tác dụng: ôn trung khu hàn, bổ ích tỳ vị.

Bài Lý trung thang bổ tỳ dương gia Phụ tử để thêm sức hồi dương. Bệnh Mạn tỳ phong tứ chi giá lạnh, đó là do tỳ dương suy yếu dùng bài này rất hay.

Hoặc dùng Bài: BẠCH TRUẬT TÁN gia giảm:

 “Băng Ngọc Đường”

Bạch truật                         8g

Nhân sâm                        8g

Hoàng kỳ                          8g

Hồng tảo                           8g

Cam thảo                         4g

Cách dùng: Sắc 1 bát rưỡi nước, lấy nửa cho uống dần dần.

Tác dụng: bổ khí, hòa trung,

Dẫn giải:

- Bạch truật, Nhân sâm, Hoàng kỳ bổ tỳ dương.

- Hồng tảo, Cam thảo bổ tỳ âm.

Trẻ khỏi bệnh mạn kinh phong rồi, tỳ khí hư nhược tinh thần mỏi mệt, nên dùng thuốc này để bồi bổ sức khoẻ.